نکاتی علمی در مورد طبیعت و محیط زیست به بهانه افتتاح پاسگاه حفاظتی چنارناز
حفاظت از طبیعت با علم و آگاهی نه با بی سوادی و پیروی کورکورانه از قوانین جهانی
نگاه آدمیان در قرون
اخیر به محیط زیست هم سرایت کرده است و رویکرد مالکانه و متصرفانه آنها چنان بسط
یافته است که گویی کسی نسبت به طبیعت مسئولیتی ندارد. این نوع نگاه و رویکرد انسان
مدرن به طبیعت و محیط زیست که ریشه در مبانی اندیشه انسان بورژوای مدرن
دارد، به وضوح در فلسفه اخلاق فایده گرایی توجیه می شود. در فایده گرایی که بعد از
عصر روشنگری و انقلاب صنعتی به مثابه فلسفه زندگی بورژوازی غربی پذیرفته می
شود و گزاره هایش مبتنی بر سوژه باوری دکارتی است، انسان به عنوان سوژه مدرن در
مرکز هستی و کائنات قرار می گیرد. در فایده گرایی، فعل اخلاقی آن است که متضمن کسب
بیشترین لذت و خوشبختی و دفع بیشترین رنج و درد برای بیشترین افراد جامعه باشد.
اساس آن مبتنی بر اصل فایده است: بیشترین خوشبختی و لذت برای بیشترین افراد جامعه.
نتیجه فوریی که از این اصل به دست می آید این است که هر گونه مداخله در طبیعت که
بیشترین حد آسایش و رفاه را برای آدمیان به بار آورد، مطلوب است. فلسفه اصالت لذت
در همراهی با تقلیل گرایی مبتنی بر جهان بینی مکانیکی به دست آمده از فلسفه
مکانیکی نیوتن، به جهان به شکل اشیاء و پدیده های منفک و مجزا می نگرد که هیچ
ماهیت زنده و به هم پیوسته ای ندارد.
از اواخر قرن 17 میلادی، جغرافی‌دانان و طبیعی‌دانان اروپایی و امریکایی، مفاهیم تاریخ طبیعی را برای عموم مردم به‌ویژه طبقات مرفه جامعه بیان کردند. کوشش‌های این عده سبب شد تا آکادمی‌های گوناگون علمی در صدد درک بهتری از طبیعت برآیند و سیاستگذاران به وضع قوانین مناسب‌تری برای طبیعت تشویق شوند.
در این دوران، دو گروه عمده از طرفداران محیط زیست در اروپا و امریکا پدید آمدند:
1. طرفداران عملگرای محیط زیست
این گروه به جد خواستار حفاظت از جنگل‌ها و کنترل شکار حیوانات و کاهش فرسایش خاک و به طور کلی حفظ زیبایی‌های طبیعی بودند. خسارات وارد شده به جنگل‌ها و حیات وحش در شمال افریقا تا سال 1850، نگرانی این گروه را در پی داشت؛ به طوری که یکی از آنان به نام جرج پرکینز در سال 1864، کتاب انسان و طبیعت را منتشر کرد. این کتاب و تألیفات مشابه سبب بالا گرفتن کار محیط زیست گرایان به‌ویژه شکل‌گیری دو طیف عمده از طرفداران محیط زیست قرن 19 شد.
أ. حراست‌گرایان
ب. حفاظت‌گرایان
حراست‌گرایان در آرزوی نگهداری مناطق دست نخوردة طبیعی به همان صورت که هست، بدون هیچ‌گونه بهره‌برداری بوده و هستند. در مقابل، حفاظت‌گرایان به دنبال مراقبت و نگهداری از محیط زیست و طبیعت همراه با استفادة بهینه از منابع طبیعی‌اند. مدیران زیست محیطی از قرن نوزدهم تاکنون، همچنان درگیر مواضع حراستی با حفاظتی از محیط زیست هستند. نام جان مویر در جایگاه پدر حرکت‌های زیست‌محیطی در امریکا به نیکی یاد می‌شود. وی در سال 1983 کلوپی در کالیفرنیا گشود، که نقش فعالی در تشویق عموم به فعالیت‌های زیست‌محیطی در خلال دهه‌های 1960 و 1970 داشت. کوشش‌های این گروه باعث ایجاد انجمن دوستداران زمین شد که امروزه، یکی از بانفوذترینNGO های جهان به شمار می‌رود.
برپایی نخستین کنفرانس سازمان ملل در مورد محیط زیست انسانی در استکهلم (1972) توجه جهانی را به خود جلب کرد و از دستاوردهای آن، بیانیة محیط زیست انسانی است که نخستین بیانیة مشترک 113 کشور دربارة توجه و تعهد آنها به حفاظت از محیط زیست است. برپایی این کنفرانس، تأسیس نهادی به نام برنامة محیط زیست سازمان ملل (یونپ) را سبب شد. یونپ، همه ساله در روز جهانی محیط زیست، ضمن بیانیه‌هایی، روند حفاظت و مدیریت محیط زیست را بررسی می‌کند.
در دهة 1980 میلادی دو اثر بسیار مهم به نام‌های استراتژی‌های حفاظت جهانی و گزارش براتلند چاپ شد. گزارش براتلند، ارتباط مشکلات زیست‌محیطی کشورهای در حال توسعه با همة کشورها را بررسی، و کتاب اول نیز برای نخستین بار، اصطلاح توسعة پایدار را مطرح می‌کند.
در سال 1991، از سوی کنفرانس محیط زیست و توسعة سازمان ملل، اجلاسی در لاهه تشکیل، و راهکارهایی به منظور دستیابی‌و استمرار توسعه پایدار ارائه شد.
لواسانی می‌گوید:
محیط زیست متشکل از نظام‌های اتمسفر(که از هوا و ذر‌ات آب و ذر‌ات معلق تشکیل شده)، پدوسفر (زمین)، بیوسفر (قشر زیست محیطی) و هیروسفر (آب) می‌باشد. مجموعة این نظام‌ها به اضافة نیروی خورشیدی، فضای زیست محیطی را آماده می‌کنندو بستر حیات را با تمام تنو‌ع که دارد، میسر می‌سازد.
تیروال در الگویی ساده، نقش محیط زیست را در فعالیت‌های اقتصادی این‌گونه نشان می‌دهد.
1. حمایت از زندگی: خانوارها، کالاو خدمات مصرف می‌کنند و بنگاه‌ها با استفاده از منابع طبیعی محیط زیست به تولید می‌پردازند. محیط زیست همچنین دستگاه زیست شناختی شیمیایی و فیزیکی فراهم می‌آوردکه افراد بشر را به ادامه حیات توانا می‌کند. این دستگاه شامل جو، نظام‌های رودخانه، حاصلخیزی خاک و تنو‌ع در زندگی گیاهان و حیوانات می‌شود. از این خدمات خانوارها استفاده می‌کنند و برای زندگی ضرورت دارند.
2. عرضة منابع طبیعی: محیط زیست، مواد خام و انرژی را برای تولید اقتصادی و فعالیت خانوارها فراهم می‌کند.
3. جذب ضایعات محصولات: محیط زیست، بخش قابل توجهی از ضایعات فعالیت اقتصادی و خانوارها را جذب می‌کند.
4. محیط زیست، خدمات رفاهی مانند زیبایی طبیعی و گردشگاه‌های تفریحی را فراهم می‌کند.
زاکس نیز این
ارتباط را از جهت تأثیر در دستیابی به توسعة بوم‌آورد مطالعه کرده است؛
توسعه‌ای که از طریق خود مردم، بر اساس عالی‌ترین بهره‌برداری از منابع
طبیعی و در تطابق با محیط زیست صورت گیرد.
دیدگاه‌های زیست‌محیطی در استفاده از منابع
در مدیریت زیست محیطی، عقاید گوناگون وجود دارد که از انسان‌مداری صرف تا بوم‌محوری تام را شامل می‌شود. حد افراطی انسان‌مداری، طرفدار استفادة بی حد از منابع است؛ در حالی که بوم محوران به شدت از محیط زیست حمایت، و در حد افراطی آن، حد‌اقل استفاده از منابع را سفارش می‌کنند.
